Toen ik de winkel in stapte dacht ik, “Jammer dat de tasjes zo duur zijn”. Want die Ipad case was tof, en ik kon er op zich wel één gebruiken. Samen met een jong Amerikaans koppel, begonnen we de teksten op de muur te lezen, van het ‘UXO Visitors Information Centre’ in Phonsavanh.
Name: ‘Mss. Kachang’
Age: 8
Occupation: Student
Date of accident: 23 march 2014
Cause: Went to the farm with her sister in law and played with a UXO.
Injury: Her right leg
Name: ‘Thai’
Age: 13
Occupation: Student
Date of accident: 19 augustus 2014
Cause: His father chopping wood in the forest. Hit a UXO and explosion killed his father at the scene. This was the second UXO accident for his father.
Injury: His bottom and hands.
Een man zonder armen, een kind zonder zicht, een jongen met prothese benen. Allemaal hun verhaal aan de muur. En velen slachtoffer van een oorlog die al geëindigd was voordat het ‘UXO victom’ zelf geboren was.
De man bij de voordeur heette ons welkom en legde uit dat dit centrum meerdere doeleinden heeft. Van 1965 tot 1973 had Laos zwaar te lijden onder de regen van clusterbommen die de VS dropte in het noorden en noordoosten van het land. Daarmee wilde de VS de zogenaamde Ho Chi Minh trail afsnijden. Laos heeft zo de triestige titel van “meest gebombardeerde land uit de geschiedenis” verworven. (Wiki) De VS dropte op Laos meer bommen dan op alle landen samen in WOII. En dan te bedenken dat Laos officieel eigenlijk helemaal geen deel uitmaakte van de oorlog.
Het Amerikaanse stel waar ik mee optrok deze dagen, was bijzonder onder de indruk zag ik. Ik dacht zelfs schuldgevoel te lezen in hun ogen. En ondanks dat ík daar weer van onder de indruk was, leek het geheel nog steeds zo’n ver van mijn bed show. Ik vroeg de man hoeveel mensen vandaag de dag nog verongelukken of sterven door actief rondzwervende ‘bombies’. De man vertelde dat in het afgelopen jaar in deze provincie Xieng Khuang district, zo’n 30 ongelukken zijn geweest. In heel Laos wist hij niet, maar dat zal dan zeker ruim over de 100 liggen. Van de 80 miljoen UXO’s is amper 0.4% geruimd. Dat betekend dat er dus nog zo’n 79.680.000 ‘bombies’ verspreid en begraven liggen in heel Laos.
In de rijstvelden van de boer die er zijn brood mee verdient.
In het bos van de jager, die snachts een vuur nodig heeft om warm te blijven.
In de achtertuin van het kind dat een bal zoekt om mee te spelen.
De info in dit stukje tekst zal sommigen misschien weinig bewegen. Het zullen woorden en getallen zijn en je zult er wellicht bij stil staan dat het erg intens lijkt en dat het een zwaar leven zal zijn voor de mensen in dit gebied. En vervolgens ga je verder met eten koken of de was doen. Net zoals dat het mij weinig deed toen ik de shop binnen kwam en de tasjes duur vond. En ook het Amerikaanse meisje sprak haar twijfel uit, of ze een laptop case moest kopen of niet.
Totdat wij daar een video zagen over de organisatie en wat ze voor werk doen. Een klein handjevol mensen die vooral zelf ook ‘UXO victom’ zijn. Informatie en ruchtbaarheid geven aan mensen zoals ik. Voorlichting geven op scholen, zodat kinderen de ‘bombies’ niet voor speelgoed aanzien. Hulp aan gezinnen waarbij de man door een ‘bombie’ niet meer kan werken en dus niet meer voor eten op tafel kan zorgen. De Quality Of Life organisation (QLA), zorgt ervoor dat de vrouwen geld kunnen verdienen door vooral het naaien, weven en borduren van sjaals, schoudertasjes en….. Ipad cases. Die dure, die bij de ingang lagen.
In dezelfde ruimte stonden ook drie grote zwarte krijtborden met alle slachtoffers in de provincie van afgelopen jaar erop geschreven. Dit jaar. Geen 40 jaar geleden, maar slechts een aantal weken terug. De man vroeg of we een video wilden zien over de stichting en achtergrond. Uiteraard.
In de video werd uitgelegd dat een clusterbom uit zo’n 270 kleine ‘bombies’ bestaat en dat iedere UXO ‘bombie’ zo’n 100 omwentelingen moet maken voordat deze de grond raakt, anders ontploft hij niet. Dit betekend dus dat alle ‘bombies'(UneXploded Ordnance) van de destijds laagvliegende vliegtuigen, nu 40 jaar later, nog steeds actief in de grond begraven liggen te wachten op een boer die zijn schoffel in zijn rijstveld zet. Of een kind die wil spelen. Of een jager die zijn kampvuur moet maken.
En dan knallen alle beseffen ineens binnen. Ik loop al twee dagen in een gebied waar iedere zoveel meter een ‘bombie’ onder de grond ligt. Een gebied waarin er iedere 2 à 3 weken nog een slachtoffer valt door een overblijfsel van de clusterbommen. Een land waarin iedere 3 dágen! iemand in het ziekenhuis beland, nadat hij naar zijn dorp terug gekropen is, voor een tocht van een paar uur achterin een trekker door de jungle, zonder brufennetje, om zo snel mogelijk bij een ziekenhuis te komen, in de hoop dat hij zijn benen kan houden.
Samen met het Amerikaanse stel zie ik een interview met een aantal ‘UXO victoms’. Een nieuwsgierig kind, een vissende zoon, de zoveelste schoffelende boer. En precies op dat moment zien we het gezicht op de video van de eenarmige man, ineens het kantoortje uitkomen en de trap af lopen. Hij klapte zo hard binnen dat ik ervan moest huilen. Zelfs terwijl ik dit verhaal type in de hal van mijn hostel, kan ik mijn tranen maar moeilijk bedwingen.
Alle drie waren we stil.
In mijn ooghoek zag ik het Amerikaanse meisje, haar hand op de knie van haar vriend leggen. Zo intens zwaar onder de indruk van wat we hoorden en zagen. Oorlog komt dan toch ineens zo dichtbij. Zo ver was het ineens niet meer van mijn comfortabele 2×2 traagschuim nasa bed.
We liepen het filmzoldertje weer af en lazen alle drie, vol automatisch alle borden en verhalen opnieuw. Diep onder de indruk, maakten we nu écht kennis met ‘miss Kachang’ en ‘Thai’. 8 en 13 jaar, beiden kinderen. En nog geen 7 maanden of 7 weken geleden verongelukt, verminkt door een oorlog van 40 jaar geleden.
Met de receptionist sprak ik verder over verhalen, cijfers en de manier waarop zij de slachtoffers helpen met gratis protheses en daarmee vaak zelfstandigheid. Terwijl we spraken zag ik zijn collega op een vierde zwart bord schrijven. Een nieuw slachtoffer. Drie weken geleden.
Name: ‘Mr. Phai’
Age: 33
Occupation: Fammer
Date of accident: 23 sept. 2014
Cause: Fire to cook for lunch in field.
Injury: Eyes, right leg, finger and others hit by fragments.
Goed, tijd voor lunch zegt de Amerikaans en we stappen alledrie de shop uit met een door een ‘bombie’ victom, handgemaakte sjaal en Ipad case.
