Eigenlijk kán een roltrap nooit stuk gaan. Het kan alleen een trap worden. Ik heb ook nog nooit een bordje ‘Tijdelijk buiten gebruik’ op een roltrap gezien. Misschien een bordje ‘Sorry voor het feit dat je nog steeds omhoog kunt.’
Een niet rollende roltrap. Zoiets raars. Of eigenlijk is de trap niet raar, er zit gewoon ergens een steekje los. Maar het brein in combinatie met een niet rollende roltrap is wel bijzonder. Ga maar eens op een roltrap staan, terwijl deze niet rolt. Dat voelt raar.
In het grootste winkelcentrum van Maleisië, in Kuala Lumpur, zat ik een half uur lang mijn belachelijk dure maar overheerlijke en vooral eindelijk bruine broodje te eten. Zonder beleg, want een klein potje jam was al 13 Ringgit aka ruim €3,-. En ik zat dus naast een niet rollende roltrap. Dat is een verhaal op zich kan ik je zeggen.
Als ik een niet rollende roltrap tegen zou komen, dan zou ik net als de meesten verwacht ik, een fractie van een seconde denken ‘och, de roltrap rolt niet, nu moet ik lopen’, en vervolgens zou ik zonder verder nadenken de trap op lopen.
Hier in ‘Petronas Twin Towers Mall’ zijn er maar weinig die dat zonder twijfel doen. Er zijn zelfs een hele handvol mensen (vooral japanners, die zijn sowieso al achterlijk) die het in het geheel niet eens aan durven en weer weg lopen op zoek naar een wel rollende roltrap.
Maar de meesten zie je denken en aarzelen. Het brein is een fractie van een seconde aan het omschakelen. ‘Kut, een niet rollende roltrap, nu kan ik niet naar boven’. Okee, de gemiddelde moslim zal wellicht ‘verdorie’ denken.
Twee meisjes stappen de eerste drie treden op. Ze kijken elkaar aan en lopen ongemakkelijk weer terug om toch een andere route te pakken. Een aantal mensen keren zelfs uit reflex daadwerkelijk weer om. Die denken niet eens na, maar acteren onmiddelijk volgens het denkschema ‘Op een roltrap kan ik alleen maar rollen.’ Alsof een niet rollende roltrap niet net zo goed naar de volgende verdieping leidt. Volgens mij is het in dat geval geen fenomeen meer, maar een stoornis.
Maar bij de meeste mensen zie je twijfel, voordat ze toch doorstappen. Ze bedenken al snel dat ze ook kunnen lopen op een niet rollende roltrap. Al is duidelijk te zien dat ze daar nog niet zo zeker van zijn. Je weet vast hoe een hond of kat loopt als je hem sokken aan doet. Soort van op hete kolen, maar dan anders. Zo lopen velen de eerste twee treden op. Misschien doe ik dat zelf ook wel zonder dat ik het in de gaten heb.
En eenmaal op de eerste trede slaat het ‘kapotte-roltrap-fenomeen’ toe. Je ziet desoriëntatie en een korte evenwichtsstoornis. Ondanks dat iedereen kan zien dat de roltrap stilstaat, verwacht het brein op basis van ervaringen uit het verleden dat de niet rollende roltrap toch rolt. En blijkbaar is deze eerdere ervaring sterker dan je waarneming van dat moment.
Zonder een enkele uitzondering maakt iedereen bij de eerste stap een kleine valbeweging. Alsof ze op een rollende roltrap staan die ineens via een noodstop komt stil te staan. Alsof de trap bij de eerste stap ineens de verkeerde kant op gaat rollen. Terwijl iedereen ziet dat de roltrap niet rolt. En toch registreert ieder menselijk brein van wel. Dat is toch raar?
Tegenliggers. Een man of 10 die de trap naar beneden komen lopen. De mensen onderaan snappen het niet, zien geen andere optie dan het zoeken naar een andere route. Ineens realiseer ik mij dat de roltrap inderdaad een trap naar beneden is, zo zie ik aan de overige 4 roltrappen erboven en eronder. Je zou zeggen dat als in dit halve uur deze stilstaande roltrap voornamelijk gebruikt wordt om naar boven te gaan, dat het systeem niet helemaal goed bedacht is, maar vooruit. Als de mensen van boven, beneden aankomen, kunnen de volgende mensen weer naar boven. Hier in Maleisië gaat dat duidelijk niet samen.
Ik heb mijn broodje op en ik ga ook mijn weg weer vervolgen. Niet echt shoppen, maar vooral windowhoppen. Ik vraag mij af of ook mijn brein het ‘kapotte-roltrap-fenomeen’ zal ervaren. Ik heb immers zeker een half uur kunnen wennen aan het idee dat deze roltrap niet rolt en dus gewoon een trap is. En toch, ook mijn hoofd trapt er net zo hard in. Zelfs na een half uur gewenning, denken ook mijn hersencellen nog steeds dat in het verleden behaalde resultaten een garantie zullen zijn voor de toekomst. Ik voel een lichte desoriëntatie en raak een fractie van een seconde uit balans.
Ik ga weer verder shoppen in dit 400 winkels tellende en 140.000 m2 grote winkelcentrum. Eerst een zelf samengesteld ijsje halen voor €5,-.